साउन महिनाको अन्तिम सोमवार आज बिहानैदेखि विरगंजको अलखिया मठ, बाराको सिद्धेश्वर महादेव, काटघाट, रौतहटकाे शिव नगर काठमाण्डौको पशुपतिनाथ लगायत देशभरका शिवालयमा बिहानैदेखि दर्शनार्थीको भीड लागेको छ । साउन महिना भगवान् शिवको महिना र सोमवार भगवान् शिवजीको प्रिय बार भएकाले व्रत बस्ने परम्परा छ ।
पशुपतिनाथमा आज बिहान ३ बजेदेखि नै मन्दिरका चारवटै ढोका खोलिएका छन् । पशुपति क्षेत्र विकास कोषका अनुसार आज पशुपतिनाथमा आउने भक्तजनका लागि तीन वटा लाइनको व्यवस्था गरिएको छ । उमाकुण्ड, जयबागेश्वरी र पिङ्गलास्थानबाट प्रवेश गरी दर्शन गर्न सकिने गरी व्यवस्था मिलाइएको कोषले जनाएको छ ।
साउन महिनाका हरेक सोमवार व्रत बस्ने र शिव मन्दिरमा दूध र जल चढाई पूजा गरेमा मनोकांक्ष पूरा हुने धार्मिक विश्वास छ । आज भक्तपुरको दत्तात्राय र डोलेश्वर, ललितपुरको कुम्भेश्वर र सन्तानेश्नर, चितवनको देवघाट, खोटाङको हलेसीलगायतका मन्दिरमा हरियो, पहेंलो र रातो पहिरनमा सजिएका व्रतालुको घुइँचो छ ।
पशुपतिमा बोलबम यात्रीहरु पनि उल्लेख्य सहभागी भएका छन् । बोलबम यात्रीहरुले काठमाण्डौको सुन्दरीजलबाट पैदल हिँंडेर शुद्ध जल लगेर पशुपतिमा चढाउने गर्छन् ।
सोमबारको दिन राखिने ब्रतलाई सोमेश्वर व्रतको नामले जानिन्छ। यसको आफ्नो धार्मिक महत्व हुन्छ। यसदिन चन्द्रमाको पूजा पनि गरिन्छ।
संहारका पनि देवताः
जहां एक तर्फ भगवान शिवलाइ भोले नाथ भनिन्छ र संसारको रक्षक भनिन्छ। त्यही उनलाई संहारको देवता पनि मानिन्छ। भगवान शिव सौम्य आकृति एवं रौद्ररूप दुइटैका लागि विख्यात छन्। अन्य देवहरु भन्दा शिवलाइ भिन्न मानिएको छ।
सृष्टिको उत्पत्ति, स्थिति एवं संहारको अधिपति शिव नै हुन्। त्रिदेवमा भगवान शिव संहारको देवता मानिएको छ। शिव अनादि तथा सृष्टि प्रक्रियाको आदि स्रोत हुन्। उनको काल र महाकाल स्वरूप नै ज्योतिषशास्त्रको आधार हो। शिवको अर्थ यद्यपि कल्याणकारी मानिएको छ , तर उनले हमेशा लय एवं प्रलय दुइटै लाइ आफ्नो अधीनमा राखेका छन्।
शिवको नामको प्रभावः
सोमवारको दिन शिव जी को पूजा गर्दा उनको निम्नलिखित नामहरुको स्मरण गर्दा सांसारिक कष्ट र मानसिक तनाव बाट मुक्ति मिल्छ। यि नामहरु यस प्रकार छन।
ऊं अघोराय नमः
ऊं शर्वाय नमः
ऊं विरूपाक्षाय नमः
ऊं विश्वरूपिणे नमः
ऊं त्र्यम्बकाय नमः
ऊं कपर्दिने नमः
ऊं भैरवाय नमः
ऊं शूलपाणये नमः
ऊं ईशानाय नमः
ऊं महेश्वराय नमः
शिव पूजा विधि
सोमवार शिव पूजनका लागि प्रातः स्नान आदि नित्य कर्म बाट निवृत्त भएर पवित्र हुनुहोस्। त्यसपश्चात घरको मंदिर या कुनै शिव मन्दिर गएर भगवान शिवको साथ माता पार्वती र नन्दीलाई गंगाजल या पवित्र जल अर्पित गरौँ। जल अर्पित गरे पश्चात शिवलिंगमा चन्दन, चामल, बेलपत्र, सेतो फूल र धतुरो चढाउ। पूजा सम्पन्न गर्नका लागि भगवान शिवलाई घीउ, शक्करको भोग लगाउ र धूप, दीपले आरती गरौँ।
मन्त्र
ऊं नमः शिवाय,
नमः शिवाय शुभं शुभं कुरू कुरू शिवाय नमः
ऊंनमो नीलकण्ठाय
ऊं पार्वतीपतये नमः
ऊं पशुपतये नमः
सोमबार शिव पूजनका लागि प्रातस् स्नान आदि नित्य कर्मबाट निवृत्त भएर पवित्र हुनुहोस् । तयसपस्चात घरको मंदिर या कुनै शिव मंदिर जानु जहां भगवान् शिवको साथ माता पार्वती र नंदीलाई गंगाजल या पवित्र जल अर्पित गरौं । जल अर्पित गरे पश्चात शिवलिंगमा चंदन, चावल, बिल्वपत्र, अंकड़ेको फूल र धतुरो चढ़ाउ। पूजा संपन्न गर्नका लाहि भगवान् शिवलाई घीउ, शक्करको भोग लगाउ र धूप, दीपले आरती गरौं । भगवान् शिवका प्रिय १० बस्तु : भगवान् शिव तुरंत र चाडै प्रसन्न हुने भगवान हुन् । त्ससैले उनलाई आशुतोष भनिन्छ। जानौ भगवान् शिव को प्रिय ११ यस्तो सामग्री जसलाई अर्पित गर्दा भोलेनाथले हरेक कामना पुरा गर्छन् । यो ११ सामग्रीहरु हुन् जल, बेलवपत्र, अंकड़ा, धतूरा, भांग, कर्पूर, दूध, चामल, चंदन, भस्म, रुद्राक्ष । शिव पूजाको नियम सोमबार नेपालीहरुका आराध्यदेव भगवान सदाशिवजीलाई पूजा गर्ने दिन भनिन्छ ।
यस दिनमा शिवजीको पुजा आरधना गरे शिवजी चाँडै नै प्रसन्न हुने कुरा बताइन्छ । यसै पनि भगवान् शिव आफ्ना भक्त हरुसँग सहजै प्रसन्न हुनुहुन्छ । उहाँको पूजाको लागि कुनै विशेष प्रकारको कुनै उपाय छैन । यदि हामीले केही नियमहरू पालना गरेर पूजा गरेऊ भने मनले चाहेको फल प्राप्त गर्न सक्छौ। शिव पूजाको नियम सोमबारको दिन शिवजीको पूजाको विषेश महत्व हुन्छ । त्यसो त कुनै बारमा पनि शिवजीको पूजा गर्न सकिन्छ । बिहानै उठेर स्नान आदि गरेर सेतो बस्त्र धारण गरेर शिवजीको पूजा गर्नुपर्छ । शिवजीको पूजा बिहान पुर्व दिशा तर्फ मुख गरेर गर्नुपर्छ । साझको पूजा भने पस्चिम तर्फ मुख गरेर गर्नुपर्छ । रात्रिमा शिवजीको पूजा उत्तर तर्फ मुख गरेर गर्नुपर्छ ।
शिव पुजाको संकल्प शिव पूजा गर्दा सर्बप्रथम संकल्प लिनु जरुरी हुन्छ । सकल्प गर्नु अगाडी हाथमा जल, फुल, चामल लिऔं । संकल्पमा जुन दिनको पूजा गरिन्छ त्यस वर्ष, बार, तिथि ठाउँ र आफ्नो नाम लिएर आफ्नो चिताएको कुरा को स्मरण गरौं । त्यसपश्चात हाथमा लिएको जललाई जमिनमा छोडीदिउँ । शिव पूजा बिधि सोमबारको दिन बिहान उठेर स्नान गरी सिव मन्दिर गएर शुद्ध जलले शिवलिंग को अभिषेक गरी निम्नलिखित मंत्र्को जाप गर्ने। ऊं महाशिवाय सोमाय नमस् । त्यसपश्चात गाईको काचो दुध शिवलिंगमा चडाउने यसले तन, मन, धन संग सम्बन्धित समस्या दुर् हुन्छ। त्यसपश्चात शिवलिंग मा मह तथा उखुको रस चडाउने यसले नौकरी या व्यवसाय बाट हुने समस्या दुर गर्छ ।
अब कपूर, गंध,फुल,धतुरो र भस्मले शिवजीलाई अभिषेक गरौं । अंतमा आरति गरौ र मन बाट मनोकामना पूर्ति को कामना गरौ। सोमवारमा शिवलिंगको पूजा अर्चना गरीसकेपाछि कुशको आसनमा बसेर रुद्राक्ष माला द्वरा शिवको मन्त्रको जाप गरेमा विलक्षण सिद्धि तथा मन को ईच्छा पुरा हुन्छ । शिव मन्त्र यो मन्त्रको जाप आफ्नो ईश्छा अनुसार ११, २१,१०१, १००१ पल्ट गर्न सकिन्छ। यो मन्त्र मा ऊं नमः शिवाय को साथमा ऊं नमः शिवाय शुभं शुभं कुरू कुरू शिवाय नमः ऊं’ मन्त्र को जापले ठुलो ठुलो समस्या र विघ्न दुर गर्न सहायक हुन्छ । यो सँगै नमो नीलकण्ठाय, ऊं पार्वतीपतये नमः, ऊं पशुपतये नमस् मन्त्रको जाप गर्दा जिवनमा सम्रिधि र उन्नति हुन्छ । शिवजीको प्रिय शब्द शिवजीलाई औघड़ दानी या भोले भंडारी पनि भनिन्छ । भक्तहरुले शिवजीलाई जुनै तरिकाले पूजा गरे पनि शिव जि प्रसन्न हुनुहुन्छ ।
शिवलाई एक लोटा जल, एक बिल्व पत्र र अक्षत दिएर मात्र शिवजीलाई प्रसन्न गर्न सकिन्छ परंतु यदि पूजा पश्चात शिवजीलाई तीन चोटि श्रद्धा पूर्वक बम(बम को उच्चारणको साथ याद गरेमा शंकर जी लाइ अपार प्रसन्नता हुन्छ । त्यसैले सोमबारको दिन र जब तपाईं शिवजीको पूजा गर्नुहुन्छ बम् बम् भोले भन्न नबिर्सनुहोस् । कसरी बस्ने महाशिवरात्रिको व्रत ? महाशिवरात्रिमा व्रत बस्ने तथा पूजा गर्ने आफ्नै विधिविधान तथा नियम छन् । उपवासको प्राथमिक उद्देश्य शरीर तथा मस्तिष्कलाई नियमित जीवनबाट अत्यावश्यक ब्रेक दिनु पनि हो । व्रत बस्दा शरीरमा भएको टक्सिनबाट छुटकारा प्राप्त गर्न मद्दत मिल्छ । व्रतमा तामसिक गुण भएका उत्तेजनात्मक खानेकुरा खानबाट बचिन्छ । व्रतमा ब्रह्मचर्यको पालनले आत्म-संयमको अभ्यास हुन्छ ।व्रत बस्ने निर्णय लिनुअघि आफ्नो स्वास्थ अवस्था कस्तो छ ध्यान पुर्याउनुपर्छ । खराब स्वास्थ स्थितिमा व्रत बस्दा त्यसले स्वास्थ्यमा थप नकारात्मक असर पार्न सक्छ ।
व्रतका दिन ब्रह्म मुहूर्तमा उठि नित्य कर्म र स्नान गरि सफा र चोखो पहिरन लगाउने । त्यसपछि केही बेर ध्यान गरेर ईमानन्दारी पुर्वक व्रतको पालन गर्ने संकल्प लिनु पर्छ । व्रतका दिन ब्रह्मचर्यको पालन गर्नुपर्छ । महाशिवरात्रिको व्रतमा खानेकुरा सम्बन्धि आ-आफ्नै नियम र विधिविधान हुन सक्छ । साधारणतया शिवरात्रिको व्रतमा चामल, गहुँ तथा दालको सेवन गरिँदैन । महाशिवरात्रिको व्रतमा संयमको आवश्यकता पनि हुन्छ । यो दिन फल, दूध तथा व्रत अनुसार अन्य खानेकुरा खान सकिन्छ भने नुनको साटो सिधे नुन प्रयोग गर्नुपर्छ । महाशिवरात्रिका दिन व्रत बस्नेहरुले घर मै शिवलिंग वा भगवान शिवको मुर्ति स्थापित गरि त्यसमा दियो बाल्नु पर्छ । त्यसपछि शुद्धजल वा गंगाजलले भगवानको अभिषेक गर्नुपर्छ । पूजाका क्रममा ओम नमः शिवाय मन्त्र पढदै भगवान शिवलाइ गंगा जल, काँचो दूध, धतुरो को फूल तथा फल, बेलपत्र आदि चढाउनुपर्छ ।
भगवान शिवका प्रबल भक्तहरु शिवरात्रिमा रात भर जाग्राम बसेर भजन – किर्तन गर्ने चलन पनि छ ।
