वीरगञ्ज - सरकारी कार्यालय भनेपछि मानिसको मनमा सफा र व्यवस्थित सेवा प्रदायकको छवि आउँछ। तर, वीरगञ्जका धेरै सरकारी कार्यालयका शौचालयहरूको अवस्था त्यति सन्तोषजनक छैन। केही कार्यालयले उदाहरणीय काम गर्दै शौचालय व्यवस्थित राखेका छन् भने धेरैजसो कार्यालयका शौचालयहरू दुर्गन्धित र प्रयोग गर्नै नसकिने अवस्थामा छन्।
नारायणी अस्पतालको दयनीय अवस्था
धेरै सरकारी कार्यालयहरूले शौचालयको व्यवस्थापनमा पर्याप्त ध्यान नदिएको उदाहरण नारायणी अस्पताल हो। अस्पतालको वार्ड, भ-याङ, आँगन, र शौचालयको सफाईमा कमजोरी छ। खासगरी प्रसूति गृहमा सुधार भए पनि सेवाग्राहीहरूले अझै गुनासो गरिरहेका छन्।
नर्स हेमा थापाका अनुसार, सेवाग्राहीले शौचालयको सही तरिकाले प्रयोग नगर्दा सफाई व्यवस्थापन थप चुनौतीपूर्ण भएको छ। अस्पतालले महिलाका लागि छुट्टै शौचालय बनाएको भए पनि पानीको अभाव र सफाई सामग्रीको कमी समस्या बनेको छ। ग्रामीण क्षेत्रबाट आउने सेवाग्राहीलाई शौचालय प्रयोगबारे आधारभूत ज्ञान नहुनुले थप समस्या बढाएको थापाको भनाइ छ।
यातायात र मालपोत कार्यालयका शौचालयको समस्या
यातायात कार्यालय र मालपोत कार्यालयमा सेवाग्राहीहरूको भीड भए पनि शौचालयको व्यवस्था अत्यन्तै कमजोर छ। यातायात कार्यालयमा शौचालय नभएका कारण सेवाग्राहीहरू जथाभावी शौच गर्न बाध्य छन्।
मालपोत कार्यालयमा महिला र पुरुषले एउटै शौचालय प्रयोग गर्नुपर्ने बाध्यता छ। त्यहाँ फोहर र दुर्गन्धका कारण शौचालय प्रयोग गर्न कठिन छ। सेवाग्राही अस्मिता चौधरीका अनुसार, कार्यालयले महिला र पुरुषका लागि अलग शौचालय बनाउन ध्यान दिनुपर्छ।
राज्यको गैरजिम्मेवारी र आवश्यक सुधार
राज्यले खुला दिशामुक्त क्षेत्र घोषणा गरे पनि वीरगञ्जका सरकारी कार्यालयहरूमा शौचालय व्यवस्थापनमा गैरजिम्मेवारी देखिन्छ। लाखौं खर्चेर बनाइएका शौचालयहरू उचित व्यवस्थापन र संरक्षणको अभावमा उपयोगविहीन भएका छन्।
सरोकारवालाहरूले सरकारी लगानीको सही उपयोग गर्दै शौचालय सफा, व्यवस्थित र प्रयोगयोग्य बनाउनुपर्ने आवश्यकता छ। यसका लागि जनचेतना अभियान र सरकारी निकायहरूको जिम्मेवारी बढाउनु जरुरी छ।
सकारात्मक दृष्टान्त प्रस्तुत गर्ने कार्यालयहरू
यता, वीरगञ्जको खानेपानी र घरेलु कार्यालयका शौचालयहरू व्यवस्थित छन्। यी कार्यालयहरूले महिला मैत्री र अपाङ्गमैत्री शौचालय निर्माण गरेका छन्। खानेपानी कार्यालयका अधिकारी मुकेश ठाकुरका अनुसार, शौचालय दिनमा तीन पटक सफा गरिन्छ। सफाई सामग्रीको पर्याप्त भण्डारण गरिएको छ, र दुर्गन्ध नियन्त्रणमा विशेष ध्यान दिइएको छ। यसले चाहना राख्ने हो भने शौचालय सफा राख्न सकिन्छ भन्ने दृष्टान्त प्रस्तुत गर्छ।
नागरिक समाजको पहल र सुझाव
वीरगञ्जका सरकारी कार्यालयका शौचालयहरूको अवस्थाबारे नागरिक समाजले गरेको अनुगमनले धेरै सुधार गर्नुपर्ने देखाएको छ। समाजशास्त्री प्राध्यापक बीरेन्द्र शाहका अनुसार, दुई कार्यालयबाहेक अन्य सरकारी कार्यालयका शौचालयहरू दुर्गन्धित, अव्यवस्थित र अस्वस्थ मान्छेलाई समेत बिरामी बनाउने खालका छन्।
सरकारी कार्यालयहरूले यसप्रति ध्यान नदिएसम्म स्वास्थ्य, स्वच्छता र नागरिक सेवामा सकारात्मक प्रभाव पार्न गाह्रो हुने देखिन्छ। शौचालय जस्तो आधारभूत सुविधालाई व्यवस्थित गर्न सक्ने तागत सरकारी निकायमा हुनुपर्छ।
