रंगसँग रमाउने पर्व होली आईतबार र सोमबार मनाइँदै छ। तराइमा त अझै बिशेष रुपले यो पर्व मनाउने गरिन्छ । तपाईं पनि होली खेल्ने तयारीमा जुटिसक्नु भयो होला। थरीथरीका रंगहरुको संकलन गरी होली खेल्ने सोच बनाइरहँदा होलीको रंगले छालाको स्वास्थ्यमा हुने असरबारे ख्याल गर्नुभएको छ ?
होलीमा रंग दल्नुअघि छालाको सुरक्षामा ध्यान नदिँदा पछि छालामा समस्या निम्तिएर चिकित्सकसँग पुग्नुपर्ने अवस्था समेत आउनसक्छ।
अघिल्ला वर्षहरुमा होली खेल्दा अनुहारको छाला, आँखा तथा नाक, कानमा रंगको असर तथा भित्रि अंगसम्म असर पुगेर मानिसहरु अस्पतालसम्मै पुग्ने गरेको बताउछन गुडलाईफ मेडिको एण्ड क्लिनिकका छाला रोग विशेषज्ञ डा. निलमणि प्रियदर्शी।
‘अघिल्ला वर्षहरुमा धेरैजस्तो आँखाको वरिपरि अनुहारमा एलर्जीको समस्या भएर उपचारका लागि आएका थिए,’ डा प्रियदर्शी भने, ‘अनुहारमै रंगको प्रयोग धेरै हुने भएकाले अनुहारमै बढी समस्या भएको पाएका छौं।’
डा . प्रियदर्शी होलीमा रंग लगाउँदा छाला र आँखाको स्वास्थ्यमा विशेष सावधानी अपनाउन सुझाव दिन्छन्।
होलीमा कस्तो रंगहरुको प्रयोग गर्नेरु कस्तो रंगले छालालाई असर पुर्याशउन सक्छरु छालाको स्वास्थ्य र सौन्दर्यलाई ध्यान दिँदै होली खेल्नुअघि र खेलिसकेपछि के गर्ने रु डा । प्रियदर्शी सँग कुराकानी गरेका छौं।
डा । प्रियदर्शीको भनाइ उनकै शब्दमाः
अहिलेको समय चिसो सकिएर विस्तारै गर्मी मौसम सुरु भएको छ। यस्तो समयमा मौसम परिवर्तनका कारण हाम्रो शरीरको छालामा पनि परिवर्तन भई छाला सुख्खा भइरहेको हुन्छ। यो समयमा सम्पूर्ण शरीर, अनुहार तथा कपालका रौं पनि सुख्खा भएको हुन्छ। सुख्खा छाला तथा कपाल हुँदा एलर्जीको सम्भावना बढ्छ।
होली खेल्दा आजभोलि विभिन्न किसिमका रंगहरुको प्रयोग गरिन्छ। पहिला पहिला प्राकृतिक रंगहरुको प्रयोग गरिन्थ्यो। पहिला पहिला, बेसार, फुलहरु धुपहरुबाट बनाएका प्राकृतिक रंगहरुको प्रयोग गरिन्थ्यो। तर अहिले विभिन्न किसिमको केमिकलको प्रयोग गर्न थालियो। केमिकलयुक्त रंगहरुमा धातुहरुको धेरै प्रयोग हुन्छ।जस्तो रातो रंगमा मर्करी हुन्छ, कालोमा लिड अक्साइड हुन्छ, हरियोमा मालाटाइस ग्रिन हुन्छ, सिल्भर रंगमा आल्मोनियमको धातु प्रयोग गरिएको हुन्छ।विभिन्न किसिमका केमिकल प्रयोग गरिएको रंगले एलर्जी गराउँछ।
केमिकल प्रयोग भएको रंगले छालामा मात्र होइन, आँखाको एलर्जी हुने, नाकभित्र एलर्जी भएर रंग नाकबाट भित्रि भागमा पुगेर फोक्सोमा संक्रमण हुने, दम बढ्ने समस्या समेत निम्तिन सक्छ।
त्यसैले होली आउने वित्तिकै पहिला होलीका लागि कस्तो रंग खरिद तथा प्रयोग गर्ने भन्नेबारे नै सचेत हुनुपर्छ।
आफ्ना बालबच्चालाई होली खेल्न दिइने रंगबारे सचेत हुनुपर्छ।
सम्भव भएसम्म प्राकृतिक रंगको प्रयोग गर्नुपर्छ। होलीमा रंगसँग खेल्दा सकेसम्म पानीमा भिजेको भन्दापनि सुख्खा रंग प्रयोग गरेको राम्रो।
सुख्खा रंग पनि दुई किसिमको हुन्छ। एउटा पाउडर, अर्को अबिर।
पाउडरको रुपमा रहेको रंग हातमा लिँदा खस्रो हुँदैन। अबिर भने दुईवटा औलाले छाम्दा बालुवा जस्तो हुन्छ। यो बालुवाजस्तो रंगको प्रयोगले एलर्जी बढाउँछ।
छालामा यस्तो रंग लगाउदा छाला पास्छ र ब्याक्टेरिया तथा फंगसको संक्रमण हुनसक्छ । अबिर किन्दा हेरेर खस्रो नभएको रंग किन्नुपर्छ।
बजारमा पाइने रंगहरु सबैमा केमिकल हुनसक्छ। होली त सबैले खेल्छन्। होली खेल्दा कस्तो रंगको प्रयोग गर्ने भन्दा रातो र पहेंलो सुरक्षित मानिन्छ। तर कालो, निलो, हरियो रंगले बढी एलर्जी गराउन सक्छ।
पानीमा घोलेर प्रयोग गरिने रंगहरु सकेसम्म प्रयोग नगर्दा राम्रो हुन्छ। सुख्खा रंग जहाँ लगाएको हो त्यहीँ बस्छ। तर पानीमा मिसाएर लगाएको रंग शरीरभर लाग्नसक्छ। शरीरको कुनै भागमा घाउ छ भने त्यसमा झनै असर गर्न सक्छ।
छालामा पहिलादेखी नै घाउ, दाद वा एलर्जी, डन्डीफोहोर छ भने त्यहा रंग बस्छ र पहिलादेखि रहेको समस्या झन् बल्झन सक्छ। त्यसैले रंग ल्याउदा नै पाउडर रंगको प्रयोग गर्ने।
होली खेल्नुभन्दा अघिल्लो दिन नै शरीर तथा अनुहारमा नरिवलको तेल लगाउनु पर्छ। होली खेल्ने दिन बिहान पनि शरीरमा तेल लगाउने, अनुहारमा मोस्चराइजर वा तेल लगाउने, आँखामा चस्मा लगाउने गर्नुपर्छ।
होली खेल्ने अघिल्लो दिन वा खेल्नुअघि तेल लगाउदा सुख्खा छालालाई नरम बनाउँछ र शरीरमा सुख्खापनले परेको चिरालाई पुर्छ।
होली खेल्दा फुल बाहुला भएको कपडा लगाउनुपर्छ। कहिलेकाँही सावधानी अपनाएर होली खेल्दा पनि शरीरमा प्रत्यक्ष र अप्रत्यक्ष रुपमा असर गर्नसक्छ। प्रत्यक्ष रुपमा देखिने असर भनेको एलर्जी हुनु हो।
शरीर सुख्खा वा ड्यामेज छ भने रंग छालाको भित्रि भागसम्म पुग्नसक्छ र एलर्जी हुनसक्छ। एलर्जी हुँदा सुरुमा चिलाउने वा पोल्ने हुनसक्छ र विस्तारै पाक्ने, घाउखटिरा आउनसक्छ।
होली खेलेपछि साबुनले मुख धुने बानी धेरैको हुनसक्छ। रंग नजाँदा कतिपयले रगडेर मुख धुने कोसिस गर्छन्। यस्तो गर्दा शरीरमा झनै एलर्जी बढ्छ।
सकेसम्म होलीमा रंग खेलिसकेपछि पानीले मात्र पखाल्नुपर्छ। पाउडर रंग खेल्दा पानीले पखाल्दा सजिलै जानसक्छ। तर पहिला नै पानी मिसाएर लगाएको रंग भने नजान सक्छ।
पानीले पखाल्दा रंग नगएमा नरम खालको साबुन वा क्लिन्जरले मुख धुन सकिन्छ।
आँखामा रंग पर्दा आँखा रातो हुनसक्छ। त्यसैले आँखामा रंग परेमा तुरुन्त सफा पानीले आँखा सफा गर्नुपर्छ। कहिलेकाँही नाकभित्र रंग पस्दा भित्रसम्म रंग परेर एलर्जी भइ रुघाखोकी समेत लाग्नसक्छ। नाकभित्रबाट छातीसम्म रंग पुगेमा फोक्सोमा संक्रमण हुने दम बढ्ने समस्या समेत हुनसक्छ। त्यसैले होली खेल्दा सावधानी अपनाउनुपर्छ।
अर्को अप्रत्यक्ष असर भनेको जसलाई पहिलादेखि नै छालामा समस्याहरु छन्। उनीहरुको समस्या झनै बढ्नसक्छ। जस्तै डन्डीफोरको समस्या छ भने समस्या झनै बढ्न सक्छ। घामको एलर्जी वा चायापोतोको समस्या छ भने झन् समस्या बढ्छ। कत्ले रोगको समस्या छ भने पनि समस्या झनै बढ्न सक्छ।
कपाल झर्ने समस्या छ भने रंगले झनै समस्या बढ्न सक्छ। त्यसैले यी समस्या छ भने समयमै नियमित उपचार गर्नुपर्छ र यस्ता समस्या भएकाहरले होली खेल्दा नै ध्यान दिनुपर्छ।
होली खेल्नुअघि नै शरीरमा तेल लगाउने, अनुहारमा मोस्चराइजर लगाउने, सन्सक्रिम लगाउने र होली खेल्ने गर्नुपर्छ।
होली खेलेको रंग २ घण्टा भन्दा बढी राखिराख्नु हुँदैन। पानीले पखाल्नुपर्छ।
होलीको रंग पखालेपछि फेरि तेल वा मोस्चराइजर लगाउनुपर्छ। यी सावधानी अपनाउदा अपनाउदै पनि छालामा कुनै समस्या वा एलर्जीको समस्या देखिए चिकित्सकसँग सल्लाह लिएर उपचार गराउन सकिन्छ।
डाक्टर प्रियदर्शी गुडलाईफ मेडिको एण्ड क्लीनिक,वीरगञ्जमा कार्यरत छन ।
